Nederlanders in buitenlandse detentie

Donderdag 11 juli jl. reed ik naar Utrecht voor een ontmoeting met Peter Middelkoop, predikant-directeur van Stichting Epafras. Deze stichting bezoekt en ondersteunt Nederlanders in buitenlandse detentie. Het interview met Peter Middelkoop is 30 juli 2013 in het RD (reformatorisch dagblad) gepubliceerd. Klik hier om het artikel te bekijken.

Ik besluit het gesprek te starten door iets over mezelf te vertellen: wie ben ik, wat is mijn achtergrond en vanwaar mijn interesse in de bezigheden van Stichting Epafras.
Tja… Vanwaar mijn interesse eigenlijk? Ik heb geen geliefde, familie, vrienden of zelfs vage kennissen in een buitenlandse cel, -of in welke willekeurige cel dan ook. Drugssmokkel is een ver van mijn bed show en mijn grootste vergrijp tot op heden is openbare beschonkenheid in landen waar dit eigenlijk gewoon mag. In Singapore keek ik wel uit. De mensen in mijn nabije omgeving zijn over het algemeen niet bijzonder coulant en vergevingsgezind naar onze medelanders in een buitenlandse cel, dus vanwaar mijn fascinatie en mijn –bij tijd en wijlen- emotionele betrokkenheid?

Eigenlijk weet ik het wel. Het gaat in de eerste plaats over vrijheid. Ik schreef in een vorig blog dat vrijheid voor mij het allergrootste goed is. Vrijheid om te bewegen, om te gaan en staan en om het leven te leven zoals dat bij mij past. Die vrijheid is mij heilig. Iets waar je voor vecht en dat je koestert. Het is mijn grootste nachtmerrie om die vrijheid, en daarmee de grip op mijn eigen leven, te verliezen. De oude wijzen uit het verre Oosten zouden waarschijnlijk betogen dat ik een vorig leven zelf achter buitenlandse tralies heb doorgebracht!

Oude wijzen uit het verre Oosten zouden zeggen dat ik in een vorig leven zelf achter buitenlandse tralies zat…

Ten tweede gaat het over het nemen van besluiten. Peter Middelkoop wijst er in ons gesprek terecht op dat er al heel wat aanlopen en verkeerde besluiten genomen kunnen zijn alvorens iemand in de val raakt. Maar wat mij fascineert zijn de keuzemomenten in een mensenleven met ingrijpende, soms allesbepalende gevolgen voor de toekomst. Links afslaan kan je leven redden en rechts afslaan kost je mogelijk je kop. Erop of eronder.
Je hebt een verschrikkelijk misdrijf gepleegd in een hotelkamer in een Zuid-Amerikaans land en je weet dat ze je zoeken. Grote kans dat je gepakt wordt en zelfs in hoger beroep tot 28 jaar cel veroordeeld wordt. Overzie je de gevolgen? En zo ja: over welke ruimte kun je nog zelf beschikken? Welke kansen grijp je om je eigen toekomst in handen te houden? Tijd is alles, het kan in een paar tellen gebeurd zijn. Mensen die me kennen weten dat ik dit de meest interessante vraag vond ten tijde van de zaak Joran van der Sloot. Stel, dan loop je daar, in Chili, met een internationaal arrestatiebevel boven je hoofd. En dan? Serieus, en dan?!

Ten derde gaat het over mensen, menswaardigheid en mensenrechten. In veel gevangenissen buiten Europa zijn de omstandigheden zwaar, erbarmelijk vaak. Maanden, of zelfs jaren in detentie voordat een zaak überhaupt voorkomt. Mensen behandeld als honden. Geweld, corruptie, gevangenen die HIV of aids oplopen. Propvolle, smerige cellen. Zo’n ‘straf’ is mijns inziens bijna altijd (bijna ja…) onevenredig in verhouding tot het misdrijf waar iemand voor opgepakt is. Menswaardigheid zou altijd gewaarborgd moeten worden, ongeacht.

Tenslotte betreft het goed en kwaad, of eigenlijk: de interpretatie van goed en kwaad. Goed gedrag, fout gedrag, gedrag dat nog net door de beugel kan, …allemaal subjectieve invulling en afhankelijk van tijd(geest), plaats en sociaal-culturele context. Er bestaat geen objectief, vastomlijnd antwoord op wat goed en kwaad is. Alleen conformisme en conformiteitsdwang om een samenleving leefbaar en draaiend te houden. Vanuit die gedachte is ‘straf’ ook alleen relevant wanneer bezien vanuit een specifieke tijd- en plaatsgebonden sociaal-culturele context. ‘Straf’ betekent: jij conformeert je niet aan de normen en afspraken zoals ze hier en op dit moment van toepassing zijn en daarom onderga je de gevolgen die volgens onze ideeën (hier en nu) het meest passend zijn. Je zou kunnen zeggen dat mensen socialiseren binnen een context waarin een bepaalde interpretatie van goed en kwaad heerst. Binnen deze context ontwikkelt een individu een set van normen en waarden van waaruit hij zijn eigen handelen beziet en beoordeelt.

Maar je weet toch dat in Singapore de doodstraf staat voor het smokkelen van drugs?!

Maar je weet toch dat in Singapore de doodstraf gegeven wordt voor het smokkelen van bepaalde hoeveelheden drugs? Of dat je er in Peru zestien jaar voor kunt krijgen? ’s Lands wijs, ’s lands eer. Of niet?
Ik realiseer me dat er hier ook iets vals nationalistisch meespeelt. Een gevoel van: wat zij daar doen en laten moeten ze zelfs weten, maar van ‘onze’ mensen blijven ze af. Die worden niet in overvolle cellen met kakkerlakken gegooid, laat staan dat ze worden geslagen of opgehangen. Ik ben geneigd om dat te denken, maar gelijktijdig voel ik die schoen weer wringen.
Tijdens het gesprek met Peter Middelkoop realiseer ik me dat ik tot dusver alleen maar oog had voor de ‘pechvogels’ die door rechters en officieren met andere referentiekaders en nationale belangen worden veroordeeld tot belachelijke gevangenisstraffen. Natuurlijk zitten er ook draaideurcriminelen tussen en mensen die willens en wetens drugs smokkelen, er vaak al een gevangenisstraf in Nederland op hebben zitten. Moeten de Nederlanders dan een betere behandeling krijgen dan de andere gedetineerden? Omdat ik me zo met hen ‘identificeer’? Een gevangenis is altijd een afspiegeling van (het afvalputje van) de samenleving. En het kan ook niet zo zijn dat Henk en Piet lak hebben aan de wetten in Thailand, omdat ze weten dat ze dankzij hun geweldige Nederlands paspoort nooit in Thailand berecht zullen worden. Zo werkt het niet. Moet Nederland betalen om een goede zorg en behandeling in detentie te garanderen? Nee, dat is van de zotte en bovendien vragen om problemen.
Maar Nederlanders die wegrotten achter buitenlandse tralies voor een vergrijp waar je hier hooguit een paar maanden cel voor krijgt, dat kan ik op de één of andere manier niet verkroppen. Ik sluit me daarom aan bij Middelkoop: ondersteunen, zoveel als kan. En bemiddelen, bemiddelen en nog meer bemiddelen. Alles in het werk stellen om hen zo snel mogelijk terug naar Nederland te krijgen.

Nieuwsgierig naar het artikel dat ik schreef voor het RD?
Klik hier om het te lezen!