Rotterdam: fietsen door de Maastunnel

De Rotterdamse Maastunnel vierde vorig jaar haar 70-jarig jubileum. De verkeerstunnel verbindt de oevers van de Nieuwe Maas met elkaar (Rotterdam-Zuid en Rotterdam-West) en wordt dagelijks gebruikt door 75.000 motorvoertuigen, 4000 (brom)fietsers en een groot aantal voetgangers. De oude generatie Rotterdammers koestert warme herinneringen aan de tochten door de tunnel; anno 2013 is de Maastunnel voor veel Rotterdammers nog een dagelijks ritueel. Tenminste, …als de roltrap werkt!

Vrijdagmiddag. De zon schijnt en de Wereldhavendagen zijn in volle gang. In het kader van mijn project Bloggen over Rotterdam sta ik bij het toegangsgebouw aan de Zuidzijde van de Maastunnel, aan het Charloisse Hoofd. Ik hang hier wat rond, observeer mensen, luister gesprekken af en knoop praatjes aan. Het is een drukte van belang. Daar waar normaal slechts een enkeling gebruik maakt van de lift, staat er nu een lange rij voor de liftdeuren. Een defecte roltrap is de boosdoener.

Arie (71) stapt maar weer op zijn fiets. Hij was van plan geweest om een kijkje te nemen aan de andere kant van de Maas, waar dit weekend de Wereldhavendagen gevierd worden. Een auto heeft hij niet. Helemaal uit Lombardijen fietste hij naar het Charloisse Hoofd om zijn reis via de tunnel te vervolgen. Helaas, de roltrappen doen het niet. Er is een fietsslot naar beneden gevallen en deze is tussen het mechanisme van de trap terecht gekomen. Een team van monteurs is al geruime tijd bezig om het probleem te verhelpen en dit gaat naar alle waarschijnlijkheid nog wel even duren. Alleen mensen die hun fiets kunnen dragen mogen gebruik maken van één van de stilstaande roltrappen. Arie haalt zijn schouders op. “Die fiets van mij naar beneden sjouwen? Op mijn leeftijd? Nou, dan maar niet hoor. Ik ga zo weer lekker naar huis, een prakkie maken.” Arie komt oorspronkelijk uit Oud-Charlois en werkte in zijn jonge jaren in Coolhaven. Nu fietst hij nog één of twee keer per jaar door de Maastunnel, maar vroeger deed hij dit twee maal daags. Heen en weer. In die tijd werd er massaal gebruik gemaakt van de fietstunnel en was het veel drukker dan nu. Arie herinnert zich de politieagenten te paard om de fietsers netjes in de rij te houden. Hij wijst op de groeiende rij bij de lift. “Dat daar is er niks bij.”

Terwijl een team van monteurs het defect aan de roltrap probeert te verhelpen, raak ik in gesprek met tunnelwachter Youku. Youku houdt al zeventien jaar toezicht op de fietsers en voetgangers die dagelijks gebruik maken van de Maastunnel. Hij bewaakt de openbare orde en helpt mensen met hun fiets of kinderwagen als zij zelf de roltrap niet af of op durven. De functie van tunnelwachter was in eerste instantie een melkertbaan, vertelt Youku, maar inmiddels zijn hij en zijn collega’s onderdeel van Stadstoezicht. Kordaat stuurt Youku de fietsers die zich richting het toegangsgebouw van de tunnel begeven door naar de liften.

Met een grote bakfiets komt de Curaçaose Sergio over het Charloisse Hoofd aangereden. “Hoe lang gaat het nog duren, man?! Jullie zijn al een paar weken met die roltrap bezig!”, roept hij verontwaardigd uit. Niet van plan om zich zonder protest weg te laten sturen briest Sergio verder. “Meneer, kom op, vervang dat ding gelijk dan! Weet je wel hoeveel belasting wij betalen, man! Dat kan toch zo niet, swa?!”. Tunnelwachter Youku kijkt het even aan en legt Sergio na zijn tirade vriendelijk uit wat de oorzaak van het probleem is. Dat stelt Sergio tevreden. Amicaal en verontschuldigend slaat hij Youku op zijn schouder en verzekert hem van het feit dat de boosheid niet op hem gericht was, maar op “die conjo’s van Gemeente Rotterdam”. Nog wat nasputterend en scheldend keert Sergio weer richting huis.

Een groot deel van de aanwezigen heeft haast en de stilstaande roltrap komt voor hen zeer ongelegen. In de rij voor de lift verzucht een man met een NS-logo op zijn jas dat hij te laat op zijn werk gaat komen. “Dat zal toch zeker geen probleem zijn bij de NS”, grapt een andere man die achter hem staat. Wouter uit Barendrecht moet ook naar zijn werk. Als ecoloog werkt hij bij Bureau Stadsnatuur en met fietstassen vol apparatuur verdwijnt hij na een kort gesprekje de lift in. Anderen zijn een dagje uit en genieten van het mooie weer en de Wereldhavendagen. Een vriendenclubje uit Bergen op Zoom staat vertwijfeld op de stoep, hun fietsen bepakt met grote tassen aan weerszijde. “Toch jammer dat de storing aan de roltrappen niet vermeld is door verkeersinfo”, vindt één van hen. De heldhaftigste van de mannen stelt voor om de fietsen dan maar naar beneden te dragen, maar zijn idee krijgt weinig steun. Uiteindelijk sluit het gezelschap aan bij de lift.

Wat maakt de Maastunnel zo bijzonder, behalve dat het een snelle en handige route van ‘Noord naar Zuid’ is? De vrolijke Iris (24) weet het antwoord wel. Zij fietst dagelijks van het Oude Noorden naar Pernis. Soms pakt ze de Erasmusbrug, afhankelijk van het weer en waar ze op dat moment zin in heeft. Toch blijft de Maastunnel ‘iets speciaals’. Iris geniet van de historische fotocollages langs de roltrappen die het ontstaan en de beginjaren van de tunnel tonen. “Ik vind het hier ook altijd zo lekker ruiken! Tja, waarnaar? Ik denk dat dit het smeer van de roltrappen is, het is echt een heel speciale geur.”

Dat fietsen door de tunnel niet zonder risico is blijkt uit de verhalen van Youku. Enkele maanden geleden verloor een Marokkaanse man drie vingers aan de roltrap. Volgens Youku niet de eerste keer dat dit gebeurt. Als ik later zelf op de roltrap sta vraag ik me af welke capriolen iemand in godsnaam moet uithalen om hier zijn vingers te verliezen. Ik denk terug aan de dronken man die een jaar geleden met fiets en al naar beneden kukelde. Hij had in ieder geval zijn vingers nog. Youku wijt het aan de overjarige houten roltrappen die wel een renovatiebeurtje kunnen gebruiken. Een paar weken geleden stelde de ChristenUnie/SGP nog vragen aan het Rotterdamse stadsbestuur over het achterstallige onderhoud aan de roltrappen. Stilstaande, defecte roltrappen zijn geen zeldzaamheid en de raadsleden zijn bang dat de vele vertragingen fietsers zullen weerhouden om in de toekomst nog gebruik te maken van de tunnel. Toch zullen we nog even geduld moeten hebben. Pas eind van dit jaar zullen vier van de acht roltrappen gerestaureerd worden.

De gepensioneerde Rob uit Rotterdam-Alexander laat zich niet uit het veld slaan. Behendig tilt hij zijn fiets omhoog en stapt op de roltrap. “Doe je wel voorzichtig?”, roept Youku hem na. Maar Rob hoort hem al niet meer. Hij is al bijna beneden.

>> Over de Maastunnel
De bouw van de Maastunnel begon in 1937. Destijds vormden de Koninginnebrug en de Willemsbrug de enige verbinding tussen Noord en Zuid. Deze twee bruggen bleken niet langer voldoende te zijn en Rotterdam werd geteisterd door enorme verkeersinfarcten. Er bestond dus behoefte aan een nieuwe verbinding tussen de Maasoevers. Zonder feestelijkheden of ceremonieel werd de tunnel in 1942, onder Duitse bezetting, geopend. Ondanks deze donkere schaduw was de komst van de tunnel iets heel bijzonders. De Maastunnel was niet alleen de eerste verkeerstunnel in Nederland, maar zij was ook (bron: Eeuwboek 1993) “…de eerste afzinktunnel van beton; de eerste met een rechthoekige doorsnede; de eerste met gescheiden rijbanen voor auto’s, voetgangers en fietsers; een tunnel met een uniek funderingssysteem en een geheel nieuwe wijze van ventilatie en verlichting”. Een bijzondere tunnel dus, die tot op de dag van vandaag onmisbaar is voor de stad en de Rotterdammers. De Maastunnel vormt één van de belangrijke verkeersverbindingen in de stad. Inclusief toeritten is de Maastunnel 1373 meter lang.