Tieners die na schooltijd en in het weekend vrijwillig komen koken en bedienen in een restaurant? Bob Richters kreeg het voor elkaar. Met zijn project Hotspot Hutspot zet hij zich in om tieners (10-15) en buurtbewoners in de Rotterdamse wijken Lombardijen en Schiebroek actief te betrekken bij stadslandbouw en om gezonde voeding binnen hun bereik te brengen. Braakliggende terreinen in de wijken worden moestuinen; leegstaande panden worden omgetoverd tot restaurants. Tieners lopen hier na schooltijd gewoon binnen. Niet om te chillen of om tafelvoetbal te spelen, maar om te koken en een hapje mee te eten.
Een groot succes, zo blijkt onder meer uit het feit dat de restaurants vaak tot de nok toe gevuld zitten. Met zijn project Hotspot Hutspot bemachtigde Bob 30 september (2013) een plaats in de finale van de landelijke competitie Groen en Doen, een competitie voor projecten die natuur, landschapsbeheer en ‘groen in de stad’ bevorderen. Bob mag zijn projectplan voor Hotspot Hutspot ter beoordeling indienen bij een deskundige jury en maakt daarmee kans op €25.000,-.
Alishya
Met een stralende glimlach verschijnt de 11-jarige Alishya aan onze tafel. “Heeft het u allemaal gesmaakt?”, vraagt ze beleefd, maar ook nieuwsgierig. Ze heeft immers zelf de laatste hand gelegd aan het voorgerecht. Na een volmondig ‘ja’, neemt Alishya de borden van tafel en verdwijnt richting keuken. Dit mag, hoewel Bob eigenlijk pas net aan zijn soep begint. Hij heeft dan ook de hele tijd zitten kletsen. Met in elke hand een bord begeeft het meisje zich naar de keuken. Onderweg loopt ze kok Melvin tegen het lijf. “Je mag pas vragen of je de borden mee kan nemen als iedereen klaar is met eten”, legt hij haar vriendelijk uit. Snel worden de borden terug op tafel gezet en met een klein pruillipje staat Alishya even later in de keuken. Melvin slaat haar bemoedigend op de schouder. “Geeft toch helemaal niks, meid, dat moeten we allemaal leren.”
Problemen thuis en op school
‘Lomba’ en ‘Skibroek’, worden de locaties in respectievelijk Lombardijen en Schiebroek genoemd. Dit jaar komen daar nog twee locaties bij: een restaurant in Heijplaat en één in Crooswijk. Niet de beste wijken van Rotterdam dus. Deze wijken kenmerken zich door hoge werkloosheid, armoede en een gebrek aan sociale cohesie en buurtbinding. “Na schooltijd is hier eigenlijk niets te doen voor de kinderen”, stelt Bob. “Ze hangen dus maar thuis op de bank, kijken de hele middag televisie. Of nog erger, ze hangen rond op straat en zorgen daarmee voor overlast.”
Veel van de tieners hebben problemen thuis of op school en kampen met een laag zelfbeeld. Bob: “Er leven hier veel kinderen die eigenlijk geen kind meer kunnen zijn. Ze moeten op jonge leeftijd al zelfredzaam zijn en opdraven voor de zorg van jonge broertjes en zusjes. Hierdoor verharden ze, krijgen een grote mond en proberen zichzelf op die manier te beschermen.” Hoewel Bob niet graag in problemen denkt, erkent hij dat problemen wel degelijk bestaan. “Je hoort hier verhalen van kinderen die gepest worden, of die elkaar tijdens het eten vertellen hoe zij vroeger geslagen werden. Ik wil die kinderen hier een veilige en gelukkige plek bieden, zodat ze hun zorgen even kunnen vergeten en een succeservaring mee mogen maken. Het uitserveren van een maaltijd waarbij je zelf de producten hebt mogen telen en bereiden, geeft voldoening.”
Een andere zorg van Bob is het eetgedrag in de wijken. “Veel gezinnen eten erg ongezond. ’s Avonds laat nog even naar de snackbar en een frietje of een frikadel scoren is voor sommigen de normaalste zaak van de wereld. Veel van de tieners komen uit eenoudergezinnen waar weinig geld is en een fatsoenlijke maaltijd ontbreekt. Kennis over gezonde voeding hebben ze vaak niet.”
Hotspot Hutspot haalt de tieners van straat en biedt hen in de eerste plaats een leuke, zinvolle tijdbesteding. Ze maken kennis met stadslandbouw en leren over het telen en bereiden van gezond en biologisch eten. Bob: “Ze leren dat aardappelen niet aan een boom groeien.” Dertig procent van alle producten haalt het restaurant uit de eigen tuin. Het brood komt uit eigen keuken. De overige producten worden uit de buurt gehaald, bijvoorbeeld bij de lokale zorgboerderij. Terug in de keuken van het restaurant bereiden de tieners de zelfgeteelde groente, onder begeleiding van een vrijwilliger en een kok, tot culinaire gerechten. Deze gerechten worden vervolgens uitgeserveerd aan de gasten: een driegangenmenu kost €7,-.
Bij Hotspot Hutspot krijgen de kinderen gelegenheid om hun talenten te ontwikkelingen, werkervaring op te doen en te werken aan hun arbeidsvaardigheden. Bob werkte zelf als docent handvaardigheid op het LBO en in het praktijkonderwijs. “Onderwijs betekent voor mij talent versterken, doen wat je leuk vind en daar steeds beter in worden”, zegt hij. “Hier ontdekken de kinderen ze waar ze goed in zijn en wat ze leuk vinden. Je ziet ze soms enorm groeien als ze hun plekje eenmaal gevonden hebben. Ze bloeien op, krijgen meer zelfvertrouwen. Dat is geweldig om te zien!”
Pompoen!
Het restaurant maakt dagelijks ruimte voor zeven tieners in de keuken. Daarnaast zijn er acht vrijwilligers werkzaam (in de moestuinen en in het restaurant) en stelt het project acht plaatsen voor re-integratiejongeren beschikbaar. Laatstgenoemden kunnen eventueel doorstromen naar de ‘payroll’, stelt Bob. Per wijk is er ruimte voor vier betaalde krachten.
Genoeg man aan boord om de boel draaiende te houden! Elke week serveert het restaurant een ander menu. Deze week staat alles in het teken van pompoen. “Drie gangen met pompoen is culinair natuurlijk heel onverantwoord”, zegt Bob, “maar daarom juist zo leuk!”
Om 15u30 staan er zeven meiden voor de deur aan de Dumasstraat. Zij komen vandaag koken. Het restaurant kan dagelijks ruimte maken voor zeven tieners in de keuken. Eerst wordt de boel mise en place gemaakt. Hoewel geen van de meiden het een leuk klusje vindt (“mijn ogen gaan altijd zo tranen!”), worden er talloze uien gesnipperd. Voordat de eerste gasten arriveren eten de chefs gezamenlijk een gezonde maaltijd volgens de schijf van vijf. Zelfs het brood komt uit eigen keuken. Laat die gasten nu maar komen!
Het voorgerecht bestaat uit pompoensoep. Hierna volgt de pompoengnocchi met kabeljauw en garnaaltjes en we eindigen het weldadige menu met pompoentaart. De taart is het werk van Nakeesha. Eerder deze week, tijdens het proefkoken, kwam de taart te dik en machtig uit de oven. Nu is hij perfect. Ik complimenteer Nakeesha met het overheerlijke dessert. Verlegen kijkt ze de andere kant op. Een kleine glimlach verschijnt op haar gezicht en verdwijnt dan weer. “Dank u wel”, zegt ze en snel gaat ze verder met haar bezigheid.
Voor de duidelijkheid: de tieners zijn volledig vrij om te komen en gaan wanneer zij willen. Vrijheid blijheid en geen enkele druk dus. Pas om half vier wordt voor de kok en de vrijwilliger duidelijk wie er vandaag komen koken. “In de praktijk kan het dus voorkomen dat er niemand komt, maar dat gebeurt eigenlijk zelden”, stelt Bob.
Supergezellig
De tieners zijn volledig vrij om te komen en gaan wanneer zij willen. Pas om half vier wordt voor de kok en de vrijwilliger duidelijk wie er vandaag komen koken. “In de praktijk kan het dus voorkomen dat er niemand verschijnt, maar dat gebeurt eigenlijk zelden”, stelt Bob.
Hoe krijg je tienermeiden zover om na schooltijd en in het weekend te komen koken en bedienen? Nou, door het héél erg leuk te maken. “Het is hier altijd supergezellig”, zeggen Fatima en Tomomi in koor. Fatima vindt het leuk om producten te leren eten en bereiden die ze daarvoor nog niet kende. “Daar leer je ook veel van!”, legt ze uit. Ook Nani mengt zich in het gesprek: “Soms heb ik wel eens geen zin om te komen”, bekent ze. “Bijvoorbeeld op vrijdagmiddag of op zondag, maar dan ga ik toch maar, want ik weet dat het leuk wordt.”
Blik op de toekomst
Het project werkt samen met woningcorporaties Havensteder en Vestia, die terreinen en panden ter beschikking stellen. Op dit moment ontvangt Hotspot Hutspot voor de locatie in Lombardijen maandelijks subsidie, maar dit bouwt wel af. Voor de locatie in Schiebroek wordt helemaal geen subsidie toegekend. Uiteraard hoopt Bob op het prijzengeld. Met dit geldbedrag kan hij investeren in gereedschappen om zijn 2.000 m2 aan moestuinen productiever en efficiënter te benutten. Er zal meer geteeld gaan worden in kisten en hiervoor zijn vruchtbare aarde en kruidenplanten benodigd. Ook zou het project gebaat zijn bij een elektrische grasmaaier en een vorkheftruck. Alles met als doel om zelfvoorzienend te worden. Dit is hard nodig om het project voort te laten bestaan. Op dit moment is Hotspot Hutspot deelnemer in de competitie Groen Dichterbij, van het Oranjefonds. Hiermee kan nog eens een bedrag van 20.000 euro gewonnen worden. Dit geld zou goed gebruikt kunnen worden in zonnepanelen en wandisolatie.
Bidden voor elke gang
Een keuken vol tieners met verschillende culturele achtergronden zorgt soms voor verrassende situaties. Bob: “We zaten hier een keer met een groep Kaapverdische en Antilliaanse meiden. Die begonnen te bidden voor de eerste gang, te bidden voor de tweede gang en … ja, ook te bidden voor het toetje. Ze hadden nog nooit eerder meer dan één gang gegeten. En Marokkaanse jongens zijn vaak niet gewend om met mes en vork te eten. Dat leren wij ze ook.”
Bob heeft er vanaf het begin voor gekozen om meiden en jongens gescheiden te houden. In de praktijk betekent dat aparte kookdagen voor meiden en kookdagen voor jongens. “Marokkaanse jongens en Antilliaanse/Kaapverdische meiden, dat gaat over het algemeen niet goed samen. Daarom houden we dat gescheiden, kunnen de meiden ook lekker over meidenzaken praten.”
karinkoolen.com 
